Σχολικό! χώρος... ιδεών... νέων

Τετάρτη 8 Ιουνίου 2016

Τα χρυσόβουλλα είναι τα επίσημα αυτοκρατορικά έγγραφα με τα οποία ο αυτοκράτορας παραχωρεί προνόμια ή θεσπίζει νόμους. Πήραν το όνομά τους από τη χρυσή σφραγίδα (βούλλα), που αποτελεί ένδειξη γνησιότητας του εγγράφου.

Εχουν το σχήμα ρολού από πάπυρο ή περγαμηνή και διαβάζονται καθώς ξεδιπλώνονται σε κάθετη θέση.

Ο αυτοκράτορας υπέγραφε τα χρυσόβουλλα με ένα ειδικό ερυθρό μελάνι, την κιννάβαρι, προσθέτοντας τη λέξη "λόγος" και τον πλήρη τίτλο του: "Πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων".

Παρασκευή 10 Ιουνίου 2016

Ο χρόνος είναι μια έννοια που απασχολεί τον άνθρωπο σχεδόν από τότε που υπάρχει και ο ίδιος στη γη. Ήδη από τα προϊστορικά χρόνια οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι οι εποχές και τα φυσικά φαινόμενα επαναλαμβάνονται. Η πρώτη μονάδα μέτρησης του χρόνου γίνεται η μέρα, έπειτα το έτος, ενώ αργότερα ο μήνας. Για μεγαλύτερη ακρίβεια, οι άνθρωποι δημιουργούν συσκευές μέτρησης, για να ρυθμίζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Αρχικά, επινοούν τα ρολόγια σκιάς και τις κλεψύδρες. Από τότε μέχρι και σήμερα, οβελίσκοι (ψηλοί στύλοι που κατέληγαν σε πυραμίδα), γνώμονες, κλεψύδρες με νερό ή άμμο, αστρολάβοι (αστρονομικά όργανα που χρησιμοποιήθηκαν στη ναυσιπλοΐα, για τον υπολογισμό του χρόνου με βάση τη θέση και την κίνηση των άστρων), καμπάνες, ρολόγια τοίχου και χεριών, χρονόμετρα και ημερολόγια όλων των ειδών μετρούν αδιάκοπα τον χρόνο.

Η ώρα που θα δείχνει το ηλιακό ρολόι είναι η αληθινή ηλιακή ώρα και όχι η επίσημη ώρα που δείχνουν τα ρολόγια μας. Η απόκλιση αυτή εξαρτάται από το γεωγραφικό μήκος, την ημερομηνία και τη ζώνη ώρας στην οποία ανήκει ο τόπος.

Τα ηλιακά ρολόγια ονομάζονταν και σκιαθηρικά, γιατί θήρευαν, δηλαδή κυνηγούσαν, τη σκιά του ήλιου.

Κατασκευάσαμε στην αυλή του σχολείου μας ένα απλό ηλιακό ρολόι.

Παρασκευή 10 Ιουνίου 2016

Το σύστημα της πυρσείας είναι μία ακόμη ιδιοφυής μέθοδος για τη μετάδοση μηνυμάτων με τη βοήθεια της φωτιάς.

Στις κορυφές των βουνών κατασκευάζονται ειδικά κτίσματα, σαν παρατηρητήρια, ώστε τα μηνύματα να ταξιδεύουν με ταχύτητα σε μεγάλες απόστάσεις. Η πυρσεία βασίζεται στα 24 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου και λειτουργεί σαν μια γραφή με πυρσούς. Το αλφάβητο διαιρείται συνήθως σε πέντε τμήματα, με πέντε γράμματα το καθένα, εκτός από το τελευταίο τμήμα, που έχει τέσσερα. Τα γράμματα κάθε ομάδας γράφονται σε πινακίδες και σε κάθετη σειρά. Κάθε παρατηρητήριο έχει τις δικές του πινακίδες, τις οποίες χρησιμοποιεί ο παρατηρητής για την κρυπτογράφηση των φωτεινών μηνυμάτων που στέλνει με πυρσούς αλλά και την αποκρυπτογράφηση των μηνυμάτων που λαμβάνει.

Κάθε παρατηρητήριο αποτελείται από δύο τμήματα. Οι πυρσοί που υψώνονται στο αριστερό τμήμα, όπως βλέπει κανείς από απέναντι, φανερώνουν τον αριθμό της πινακίδας, ενώ οι πυρσοί του δεξιού τμήματαος δηλώνουν το αντίστοιχο γράμμα. Η έναρξη της διαδικασίας αποστολής γίνεται με το ύψωμα δύο πυρσών από τον πομπό, την επιβεβαίωση με το ύψωμα δύο πυρσών από τον δέκτη και τοκατέβασμα των πυρσών και από τους δύο. Σε πολύ μεγάλες αποστάσεις οι παρατηρητές χρησιμοποιούν και κιάλια.

Εμείς χωριστήκαμε σε 4 ομάδες και μεταδώσαμε ένα δικό μας μήνυμα, από το εσωτερικό της αίθουσας στην άκρη της σχολικής αυλής. Αντί για τα παρατηρητήρια και τους πυρσούς, χρησιμοποιήσαμε τα δύο χέρια για παρατηρητήρια και τα δάχτυλα για πυρσούς.

Πέμπτη 9 Ιουνίου 2016

Μία πρωτότυπη μέθοδος που χρησιμοποιείται κατά την αρχαιότητα για τη μετάδοση κρυπτογραφημένων μηνυμάτων είναι ο δίσκος του Αινεία ή, αλλιώς, ο "αστράγαλος" του Αινεία.

Ο δίσκος αυτός έχει 24 περιφερειακές τρύπες, αντίστοιχες με τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, μία κεντρική και μία επιπλέον.

Ο αποστολέας καταγράφει το μήνυμά του, περνώντας λεπτό νήμα από τις τρύπες των αντίστοιχων γραμμάτων.

Για να διαβάσει το μήνυμα ο δέκτης, πρέπει να ξετυλίξει το νήμα με προσοχή και να καταγράψει τα γράμματα από το τέλος προς την αρχή, δηλαδή ανάποδα.